Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat Uyarınca Anonim Şirket ve Limited Şirketlerin Temel Özellikleri ve Kuruluş Aşamaları Rehberi
- Giriş
Türk hukukunda ticaret şirketlerine ilişkin genel hükümler ve şirket türleri 6102 saylı Türk Ticaret Kanunu’nda (“TTK”) ve ilgili mevzuatlarda düzenlenmektedir. Türkiye’de en yaygın kullanılan şirket türleri anonim ve limited şirketler olup bu yazımız ile şirket kurmayı planlayan ilgililere TTK ve ilgili mevzuat uyarınca anonim ve limited şirketlerin özellikleri, aralarındaki farklar ve şirket kuruluş süreçlerine ilişkin bir rehber sağlanması amaçlanmıştır.
Anonim şirket ve limited şirketlerin özelliklerine ve aralarındaki farklılıklara geçmeden önce TTK’da düzenlenen şirket türleri hakkında temel bilgi vermek gerekirse, TTK uyarınca şirket; genel olarak, iki veya daha fazla girişimcinin ortak iktisadi bir gayeye erişmek için emek, para ve mallarını bir sözleşme ile birleştirmesi suretiyle meydana gelen bir ortaklıktır.
TTK kapsamında düzenlenen beş farklı şirket türü bulunmakta olup bunlar anonim şirket, limited şirket, kollektif şirket, komandit şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ve kooperatiftir. Şirketler, sorumlulukları bakımından sermaye şirketleri ve şahıs şirketleri olarak ikiye ayrılır. Bu makalenin konusunu oluşturan anonim şirket ve limited şirketler sermaye şirketleridir. Sermaye şirketlerinde esas önemli husus sermaye olup şirket ortakların sorumluluğu ikinci plandadır.
- Anonim Şirketler
Anonim şirketler TTK Madde 329 ve devamında düzenlenmekte olup sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan, borçlarından yalnızca malvarlığıyla sorumlu bulunan şirkettir.
Anonim şirketler payları temsil etmek amacıyla nama yazılı ve hamiline yazılı pay senedi çıkarabilirler. Ayrıca tahvil ve benzeri borçlanma araçları da ihraç edebilirler. Anonim şirketlerde pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile şirkete karşı sorumludur.
Anonim şirketin, yazılı ve merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline tescil edilen bir esas sözleşmesi bulunur.
2.1. Ortaklar
Anonim şirketler tek pay sahipli olarak kurulabilir ve ortakları gerçek veya tüzel kişiler olabilir. Anonim şirketlerin ortak sayısında herhangi bir üst sınır bulunmamakta olup şayet ortak sayısı 250’yi geçerse anonim şirketin hisseleri halka arza edilebilir. Önemle belirtmek gerekir ki, anonim şirketler payları halka arz olunabilen ve payları borsada işlem görebilen tek şirket türüdür.
2.2.Sermaye
Anonim şirketlerde asgari sermaye tutarı 50.000-TL olup kayıtlı sermaye sistemini kabul eden halka açık olmayan anonim şirketler açısından başlangıç sermayesi en az 100.000-TL olabilmektedir.
TTK Madde 344 uyarınca nakdi olarak taahhüt edilen payların itibari değerlerinin en az dörtte birinin tescilden önce ödenmesi zorunlu olup geri kalan miktar şirketin tescilini izleyen 24 ay içerisinde ödenir. Ödeme takvimi şirket esas sözleşmesinde düzenlenebileceği gibi, yönetim kurulunca da belirlenebilir. Kuruluş sonrası sermaye artışı genel kurul tarafından bu konuda bir karar alınması sureti ile yapılabilir.
2.3.Şirketin Amaç ve Konusu
Anonim şirketler, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilmekte olup geniş bir faaliyet alanına sahiptir. Anonim şirketin, yazılı ve merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline tescil edilen bir esas sözleşmesi bulunur. TTK uyarınca şirket kuruluş aşamasında anonim şirket esas sözleşmesinde şirketin faaliyette bulunmak istediği amaç ve konusuna yer verilmesi zorunludur.
Şirketin kuruluş sonrası amaç ve konusunun değişmesi veya faaliyet alanlarının artması halinde ise esas sözleşme değişikliği yaparak bu değişiklikler ticaret sicilinde tescil ettirilebilir. İstisnai olarak bazı şirket türlerinin anonim şirket olarak kurulması kanunen zorunlu tutulmuştur, bunlara örnek olarak bankalar, sigorta, finansal kiralama ve faktöring şirketleri gösterilebilir.
Anonim şirketlerden bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, tüketici finansmanı ve kart hizmetleri şirketleri, varlık yönetim şirketleri, sigorta şirketleri, anonim şirket şeklinde kurulan holdingler, döviz büfesi işleten şirketler, umumi mağazacılıkla uğraşan şirketler, tarım ürünleri lisanslı depoculuk şirketleri, ürün ihtisas borsası şirketleri, bağımsız denetim şirketleri, gözetim şirketleri, teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketleri, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa tabi şirketler, serbest bölge kurucusu ve işleticisi şirketlerin kuruluşu Ticaret Bakanlığı iznine tabidir.
Ayrıca, belirli faaliyet konularını yürüten anonim şirketler ile bilanço aktif toplamı, yıllık net satış hasılatı, çalışan sayısına göre belirlenen ölçütlerin eşik değerlerini aşan anonim şirketler bağımsız denetime tabidir.
2.4.Ortakların Sorumluluğu ve Yönetimdeki Rolü
Anonim şirketlerde pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile şirkete karşı sorumlu olup üçüncü kişilere karşı olan şirket borçlarından asıl olarak şirket kendi malvarlığı ile sorumludur. Ancak önemle belirtmek gerekir ki, anonim şirketlerde kamu borçlarını ödeme yükü şirketin kanuni temsilcisi olarak Yönetim Kurulunda olup; 6138 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun mükerrer Madde 35 ve TTK 365 hükümleri uyarınca borcun şirket tarafından ödenmemesi halinde yöneticiler malvarlıkları ile şirketin kamu borcundan sorumlu olurlar.
Anonim şirketlerde pay sahiplerinin yönetimdeki rolüne ilişkin olarak ise bir serbesti benimsenmiş olup hiçbir pay sahibinin Yönetim Kurulu’nda rol alma zorunluluğu yoktur. Pay sahipleri bu kapsamda istedikleri ölçüde yönetici olup yönetime dahil olabilirler.
2.5.Şirketin Organları
Anonim şirketlerin organları genel kurul ve yönetim kuruludur:
- Genel Kurul: Kural olarak tüm pay sahiplerinin temsil edildiği ve şirkete ilişkin haklarını kullandığı organdır. Genel kurul anonim şirketlerin şirkete dair önemli bazı kararları almaya yönelik (örn: esas sözleşmenin değiştirilmesi, yönetim kurulunun seçilmesi, denetçinin seçilmesi, şirketin feshi, vb.) münhasır ve devredilemez yetkileri olan organıdır.
- Yönetim Kurulu: Esas olarak şirketin yönetimi ve temsili ile görevli olan organ olup yönetim kurulunun tek üyeden oluşması mümkündür. TTK uyarınca yönetim kurulu ve kendisine bırakılan alanda yönetim, kanun ve esas sözleşme uyarınca genel kurulun yetkisinde bırakılmış bulunanlar dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir. Yönetim kurulu üyelerinin Türk vatandaşı olması ve Türkiye’de yerleşik olma şartı bulunmamaktadır.
2.6. Hisse Devirleri
Anonim şirketlerde nama ve hamiline olmak üzere pay senetleri bastırılabilmektedir. Hamiline yazılı pay senetlerinin devri zilyetliğin devri ile gerçekleştirilmektedir. Nama yazılı pay senetlerinin devri ise ciro ve zilyetliğine devri ile gerçekleştirilmektedir.
Anonim şirketlerde kural olarak, payların devri için genel kurul onayına ihtiyaç yoktur. Pay sahipleri serbestçe ellerindeki payları başkalarına devredebilirler. Anonim şirketlerde hisse devrine ilişkin sözleşme yazılı olarak düzenlenebilmekte olup ayrıca bir noter onay da tescil gerekliliği bulunmamaktadır.
- Limited Şirketler
TTK Madde 573 ve devamındaki hükümler ile düzenlenen limited şirket, bir veya birden çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulmakta olup sermayesi belirli ve paylara bölünmüş olan ve borçlarından yalnızca malvarlığı ile sorumlu olan şirkettir. Ortaklar, şirket borçlarından sorumlu olmayıp, sadece taahhüt ettikleri esas sermaye paylarını ödemekle ve şirket sözleşmesinde öngörülen ek ödeme ve yan edim yükümlülüklerini yerine getirmekle yükümlüdürler.
Limited şirketin, yazılı ve merkezini bulunduğu yerdeki ticaret siciline tescil edilen bir şirket sözleşmesi bulunur.
3.1. Ortaklar
Limited şirketler tek pay sahipli olarak kurulabilir ve ortakları gerçek veya tüzel kişiler olabilir. TTK Madde 574 hükmü uyarınca limited şirketlerde en fazla 50 ortak olabilir. Bu niteliği itibariyle genellikle limited şirketler daha küçük çaplı ortaklıklar tarafından tercih edilmektedir.
3.2. Sermaye
Limited şirketin esas sermayesi en az 10.000-TL olup akdi olarak getirilen sermayenin tamamının şirketin tescilinden sonraki 24 ay içinde ödenmesi mümkündür. Ödeme takvimi şirket sözleşmesinde düzenlenebileceği gibi, müdürler tarafından da belirlenebilmektedir. Kuruluş sonrası sermaye artışı genel kurul tarafından bu konuda bir karar alınması sureti ile yapılabilir.
Önemle belirtmek gerekir ki limited şirketler halka arz olunamaz.
3.3. Şirketin Amaç ve Konusu
Limited şirketler, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik amaç ve konular için kurulabilmektedir. Anonim şirketin, yazılı ve merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret siciline tescil edilen bir şirket sözleşmesi bulunur. TTK uyarınca şirket kuruluş aşamasında limited şirket sözleşmesinde şirketin faaliyette bulunmak istediği işletme konusuna yer verilmesi zorunludur.
Şirketin kuruluş sonrası işletme konusunun değişmesi veya faaliyet alanlarının artması halinde ise esas sözleşme değişikliği yaparak bu değişiklikler ticaret sicilinde tescil ettirilebilir. İstisnai olarak bazı şirket türlerinin anonim şirket olarak kurulması kanunen zorunlu tutulmuş olup bu şirketler limited şirket olarak kurulamaz (Örneğin; bankalar, sigorta, finansal kiralama ve faktöring şirketleri).
3.4. Ortakların Sorumluluğu ve Yönetimdeki Rolü
Limited şirketlerde pay sahipleri, sadece taahhüt etmiş oldukları sermaye payları ile şirkete karşı sorumlu olup üçüncü kişilere karşı olan şirket borçlarından asıl olarak şirket kendi malvarlığı ile sorumludur. Ancak önemle belirtmek gerekir ki, 6138 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun mükerrer Madde 35 uyarınca limited şirketlerde tahsil edilemeyen kamu borçlarından ortaklar sermaye payları ile orantılı olarak doğrudan sorumlu tutulurlar.
Limited şirketlerde ortakların şirketin yönetimindeki rolüne ilişkin olarak ise TTK Madde 623 hükmü uyarınca en az bir ortağın yönetim ve temsil yetkisine haiz olması zorunluluğu düzenlenmektedir. Bu kapsamda, limited şirketin sözleşmesi ile yönetimi ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. Ancak en az bir ortağın, şirketi yönetim hakkının ve temsil yetkisinin bulunması gerekir.
3.5. Şirketin Organları
Limited şirketin organları genel kurul ve müdürler kurulundan oluşur:
- Genel Kurul: Kural olarak tüm pay sahiplerinin temsil edildiği, şirkete dair önemli bazı kararları almaya (örn: şirket sözleşmesinin değiştirilmesi, müdürlerin seçilmesi, denetçinin seçilmesi, şirketin feshi, vb.) münhasıran yetkili olan organdır.
- Müdürler Kurulu: Temel olarak şirketin yönetimi ve temsili ile görevli olan organdır. Şirketin tek müdürünün olması mümkündür. Müdürlerden en az birinin şirket ortağı olması zorunludur. Müdürlerin Türk vatandaşı olması ve Türkiye’de yerleşik olma şartı bulunmamaktadır.
3.6. Hisse Devri
Limited şirketlerde hisse devri TTK Madde 595 hükmü uyarınca genel kurulun onayına tabi olup hisse devir sözleşmesinin noter onaylı olması ve hisse devrinin ticaret siciline tescili ve pay defterine kaydı zorunludur. Limited şirketlerde hisse devrinin kanunen zorunlu süreçleri aşağıdaki gibidir:
- Taraflar arasında hisse evir sözleşmesinin imzalanması ve noterce onaylanması,
- Şirket sözleşmesinde aksi düzenlenmemişse şirket genel kurulunun hisse devrine onay vermesi,
- Hisse devir sözleşmesi ve genel kurulun devre onay veren kararı ile hisse devrinin ticaret sicilinde tescil ve ilanı.
Ayrıca önemle belirtmek gerekir ki limited şirketlerde hamiline yazılı pay ihraç edilemez.
- Şirket Kuruluş Aşamaları
- Şirket Sözleşmesinin Hazırlanması ve Kurucuların İmza Tasdikleri
Türkiye’de şirket kuruluşu işlemlerine ilişkin kurallar yabancı gerçek ve tüzel kişiler ile yerli gerçek ve tüzel kişiler için aynı olup gerekli belgelerin ilgili ticaret sicil müdürlüğüne sunulması suretiyle yapılmaktadır. Kuruluş işlemleri ilk aşamada elektronik ortamda Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) nezdinde gerçekleştirilir.
Şirket kurmak isteyen kişiler veya vekilleri MERSİS’in internet adresi https://mersis.gtb. gov.tr/ üzerinden ücretsiz üyelik oluşturarak şirket kuruluş sürecini başlatırlar. MERSİS’te şirket sözleşmesi hazırlanırken Türk vatandaşları T.C. kimlik numaraları ile yabancılar ise pasaport numaraları ile yeni kurulacak şirkete ortak veya yetkili olarak eklenebilmektedir. Ancak önemle belirtmek gerekir ki, bu işlem için yabancıların öncelikle vergi dairesinden vergi numarası almaları ve ticaret sicili müdürlüğüne başvurarak kendilerini MERSİS’e kaydettirmeleri gerekliliği bulunmaktadır.
MERSİS üzerinden başvuru yapılırken şirket sözleşmesinde bulunması zorunlu unsurlar doldurularak bilgilerin girilmesi suretiyle elektronik ortamda şirket sözleşmesi Türkçe olarak hazırlanır ve yeni kurulacak şirketin potansiyel vergi kimlik numarası MERSİS tarafından otomatik olarak belirlenir. MERSİS üzerinden başvuru yapıldıktan sonra kurucular veya vekilleri ilgili ticaret sicil müdürlüğünde şirket sözleşmesini imzalayabilir.
- Şirket yetkililerinin imza beyanlarının hazırlanması
Şirketi temsile yetkili kılınan kişilerin şirket unvanı altında atacakları imzalar ticaret sicil müdürlüğü tarafından onaylanarak imza beyanları hazırlanır.
- Rekabet Kurumu Payı ve Nakdi Sermayenin Ödenmesi
Şirket sermayesinin %0,04’ünün “Rekabet Kurumu Payı” olarak, Rekabet Kurumu’nun banka hesabına diğer kuruluş işlemleriyle birlikte ticaret sicili müdürlüğünde ödenebilmektedir.
Ayrıca anonim şirketlerde nakdi olarak taahhüt edilen payların en az %25’inin, şirketin tescilinden önce şirket adına açılmış bir banka hesabına yatırılması gerekmektedir. Bunun için şirket kuruluş sözleşmesi ilgili ticaret sicil müdürlüğünde imzalandıktan sonra tercih edilen bankaya şirket kuruluş sözleşmesi ile hesap açılış başvurusu yapılarak bahse konu tutar açılan banka hesabına yatırılır ve bu ödemeyi gösterir dekont ve banka yazısı ilgili ticaret sicil müdürlüğüne teslim edilir.
- Tescil İçin Ticaret Sicil Müdürlüğü’ne Başvurulması
Anonim şirket ve limited şirket kuruluşunun tamamlanması için kurucular veya vekillerinin sicil tarafından talep edilen şirket kuruluş belgeleriyle beraber sicil müdürlüğüne başvurusu üzerine ticaret sicili müdürlüğü tescil işlemini tamamlar ve şirket kuruluşu ticaret sicil gazetesinde ilan edilir. Ayrıca anonim ve limited şirketlerin kuruluşlarında bu şirketler tarafından tutulacak ticari defterler kuruluşu yapan ticaret sicili müdürlüğünce tasdik edilerek kuruculara veya vekillerine teslim edilir.
Şirket kuruluşu süreçlerine ilişkin hukuki hizmetlerimizle ilgili bilgi almak için info@silegalhukuk.com e-mail adresimizden veya iletişim numaralarımızdan bize ulaşabilirsiniz.
